"MONDOLI ARO SORKARINI
DINGTANGGRIKANI"
(SEPARATION OF CHURCH AND
STATE)
Mr.P.Ch.
Marak,
Asst.
Pastor
Gimegri
Baptist Church
Talatchengani:-
Ia Topic-ni gimin sena aro agana angna cholko on·gipa Isolko aro programme
committee-ko skanggipao mittelchengna namníka. Beben ia Topic-ni gimin sena aro
skina angna namen rakbegipa ong·a. Maina ia Topic-ni gimin segipa kitaprangko
man·a neng·a. Aroba Bible-o pangchake iani gimin chanchibewale nioba anggita
chanchisokpagijagipanade namen rakbegipa ong·a. Indiba Isol angna je uiani ma·siani
aro chanchisokna amani bilko on·aha, uko jakkale aro sakgipinrangni segimin ki·taprangoniko
am·kolame jerangko man·paaha, uarangoniko ra·dime ia paperko seaha. Ia paper
chu·sokgipa ong·jaoba sanabade adita dakchakani ong·gen ine ka·donga.
MONDOLI
BA CHURCH-NI GIMIN KAN·DIKE AGANANI: - "Mondoli ba
Church" ine aganengon, Isolni Okamaniko Man·e Kristoko Bebera·gipa
sakantikon miksonga, Iano Baptist ma·malni bebera·giparangkosan miksongaija,
indiba gipin Kristian ma·malrangkoba miksonga. Indiba iano "Mondoli aro Sorkarini dingtanggrikani" (Separation of Church and State) gimin
talatengon, Baptist- ni bebera·anio, je Isolni kattao pangchake Baptistrang rim·kingkinga
uno pangchake ia paperko seaha aro talataniko on·enga.
“Mondoli ba Church”-ara ong·sigipa a·gilsako kari gita su·ugipa ong·china
Isolni okamako man·gimin ong·a. Mati. 5:13; Phil. 2:15-16. Aroba Mondoli ba
Church-ara Isolni katta gita aro Isolni nikani gita re·a. Rom.8:28.
Sorkari ba State ara
a·songo songdongenggipa manderangna namgniko ra·bana kam ka·gipaan ong·a, jean
manderangna tomtomaniko ra·bana a·songni niam-ritirangko aro policy-rangko
tarie on·timgipa ong·a. Aroba Sorkari ba politics-ara Mandeni uiani, gisik seng·ani
aro Mandeni nikani gita re·a.
"MONDOLI ARO SORKARINI DINGTANGGRIKANI"
(Separation of Church and State)
"Mondoli aro Sorkarini dingtang ong·ani"
ine aganengon, ian Baptist Distinctives-ni gimin talatanio Baptist-rangni
bebera·ani gimin altuae masina man·a gita, saksa Baptist, leka serakgipa L.
Duane Brown-ni "BAPTISTS ingipa kattani oikor ge·prakko talatgipaoni
mingsa ong·a. Mondoli aro Sorkarini gisepo dingtanggrikani dongchongmotna nanga
ine Baptist-rang skangonin rim·kingkinga. Iani miksongani, "Mondoli aro
Sorkari nangrimgrikani dongna nangja" ine aganengon, Iani gimin ma·sisretjaode
nama. Maina Mondoli aro Sorkariko dingtanggrikatengon, Kristoni Mondoliara, ba
Uo bebera·giparanga, Sorkariko bobil chana ba mitchina nanga indake ong·ja.
Kristoni Mondolini member-rangba salgio ong·kuja, uamang a·gilsakon a·songtangni
songdongpagiparang (Citizens) ong·pachongmota. A·songtangna silroro
namroroaniko ra·bana, tom·tomanina kamko ka·na, ku·mong nangrimanina jakko on·pana,
jatni a·songni dilgiparangko mande ra·na, Sorkarini dilgiparangko, (M.P.,
M.L.A., M.D.C. etc.) seokanio (election-o) bakko ra·pana aro a·songni
niamrangko manina bebera·gipa Kristian sakantian aro Mondoliogipa member sakantian
nangchongmota: Maina Sorkaria a·gilsako manderangni janggi tanganina namgniko
ra·bachina Isolni mandena ka·sae on·giminsa ong·a. Joh.19:10-11.
Isolni Kattao agana,
"Gitelni gimin, Mandeni pilak dakgimin niamna bamboo… Jakgitelgiparang
gita, aro na·simangni jakgitel namgijako pindapani gita ong·gija, Isolni nokol
gita ong·bo. Pilakko mande ra·bo, jong adarangna ka·sabo, Isolna kenbo, Rajako
mande ra·bo. 1st Pit 2:13-17; Rom.13:6-7; Titus 3:1.
Pil·e, Mondoli aro
Sorkarini gisepo dingtanggrikani donga" ine aganengon, Jisu Kristoko
bebera·giparangde ba Kristianrangde A·songko jatko dilgipa ba sason ka·gipa ong·na
man·ja ine miksongja. Saoba Kristian ba bebera·gipa Jatko a·songko dilgipa, A·songko
sason ka·gipa ba Sorkario mongsong·gipa ong·ode, ua Isolni ska aro namnikani
gita a·songna aro Mondolina ka·sagipa aro dai (responsible) ra·gipa ong·na
nanga ine Baptist-rang skia. Aroba, "Mondoli State ba Sorkari baksa
nangrimani dongja" inani ortoara, Mondoli gita darang Sorkarina ba
Political party-na namnikteaniko on·a man·ja. Sorkariba mamung dakeba Mondoliko
uni kamrangna book ka·na ba requisition ka·na man·ja.
MODOLIOGIPA BEBERA·GIPARANGNI
POLITICS-O BAK RA·ANI:- Mondoliogipa bebera·giparang Politics-o bak ra·na man·ja,
ine aganode uan gualbeani ong·gen. Maina "Politics" ine aganode,
"Sasonni biding gisik seng·e dakgipa" ine ong·a.
"Politician" ine aganode, "A·songko sason ka·anio jak on·pagipa,
sason-ni gimin uigipa ine ong·a. Uni gimin an·chingni India a·songde 'Democracy
government' ong·ani gimin a·songo songdongenggipa sakantian Sorkariko rikanio
aro a·songko sason ka·anio jak dongpagipa ong·na nanga. Aroba songdongpagipa
sakantian an·tangtangni rights-na dak-grikna bil donga. Uni gimin a·songni dongimin
niamrangni ning·o jeko an·ching dakna man·a ukode dakna nanggiparang ong·a.
Democracy is the government of the people, by the people, for the people".
Uandake Politics-ara,
darangnaba mikkang nigija, an·tangtangmangmangna chanchiaigija, indiba Jinmani
namgnina kakketo kamko ka·gipasa ong·genchim. Indiba da·ororoni politics-ko
niatode, party politics-kosa nikna man·a. An·tangtang mangmangna chanchiani,
mikkang niteani, dol dake sanaba chakani, sakoba galonani, jean a·songni
dongimin niamkoba pe·a aro Kristianni manual gitaba ong·ja.
SASTRO-O POLITICS-NI GIMIN ARO POLITICS-O BAK RA·GIPA
MANDERANGNI GIMIN JANAPANI:-
Isolni Songnokara a·gilsakni
songnok gita ong·ja ine a·ching uia. Indiba ia Papchi ong·siatako man·gimin a·gilsako
Isol an·tangni manderangni dakmesoke janggi tanganiko nangnika. A·bachengo
Israel jatara Isolni jaktangchi sason ka·ako man·gipasa (theocratic society)
ong·achim. Uni gimin Isol jatko a·songko sason ka·ani bidingo dingtang dingtang
niamrangko Israelrangna tarie on·aha. Indiba Israelrangba Isolni ka·dongsoaona
sokdojaha. Changni chang Ua an·tangni katchinikgiparangko watate sason ka·giparangko
aro Israelrangko mikrakatan baksa an·tangni bichalkoba aganprakaha. Uni gimin
Katchinikgiparangba a·songni politics-o active part-ko ra·giparangan ong·aha.
Samuel-ba Saul aro Daud-ko Raja songanio jak dongaha. Aroba Samuel an·tangan
Israel a·songko sason ka·ani niamrangko manderangna talatan baksa ki·tapkoba
see on·aha. 1st Samuel 10:25. Nathan Katchi nikgipaba Daud Rajani
sason ka·anio sretanirangna Isolni pal jegalaniko dakaha. 2nd Samuel
12
Una agre gipinrang
jekai Joshep, Mordecai, Easther, Daniel, Nehemia aro uandake gipinrang jatna a·songna
molmolchakan baksa a·songni politics-o bak ra·pagiparangan ong·aha. Uamang an·tangtangde
political positionko am·jahaoba uamang obostani kri ra·na draatako man·e Isolni
jakkalako man·aha. Politics-o dongoba uamang an·tangtangni bebera·ani gadangko
dimelatjaha.
Apsan dake, Isaia,
Jeremia, Amos ato gipin katchinikgiparangba sason ka·ani bidingo kakket ong·gijanirangko
aro songsalni namijanirangko jegale skiprakaha.
Niam Gitchamosan ong·aija
Niam Gitaloba Isolna kengipa sason ka·giparang aro Politicianrang donga ine an·ching
Sastrooniko sakki man·a. Jekai Paphos Chichangko sason ka·gipa Sergius Paulus.
(Wat.13:7,12.) Aro Malta Chichangko sason ka·gipa Publius: (Wat.28:7.)
Kristian-rang jensalo
bebena aro kaket dakanina chadenga unon politics-ko gelna man·ja. Isolna dangdike
on·giparang, pamongrang aro gipin dilgiparang Katchinikgipani kamko ka·nasa
nangenga. Ia katchinikgipani kamko ka·engon sason ka·giparangko ku·pattiani,
agan skie on·ani, manengani aro badiaba somoirangode jegalanirangba dongna
nanggenchim.
MONDOLI
GITA ELECTION-O BAK RA·ANI :- Baptist-rang toromni gita
jakgitel ong·ani (religious freedom) gimin aro jakgitele chanchiani (freedom of
conscience) gimin dal·en ra·a. Uni gimin darang Mondolini member-koba jatni a·songni
dilgiparangko seokanio (election-o) draani ba ropa chopaniko dakaniara kraani
ong·chongmotja. Baptist-rang mamungsaloba sakoba mandeko bimung minge
sakgipinrangko una vote-ko on·china didianiko, tangka paise-rangko on·e
ropanirangko, silchidarerangko mesoke kenatanirangko dake draanirangko Mondoli
gita ra·chakja. Iarangko dakaniara aro tangka paise-na vote-ko on·aniara kraani
ong·chongmotja aro a·songni niamkoba pe·ani ong·chongmota. Mondolini member sakantian
jakgitelani donga aro a·songni niam gita donuesa vote-ko on·a nanga. (Secret
ballot) A·songni jatni dilgipako seokaniko dakanio kakketgipa, a·songna jatna
ka·sagipa, Isolna kengipa, bebera·atango janggi tanggipa, cholon bewalo
mamingba matnanga grigipa dilgipako seokna gita jakgitele gisiktangan chanchie,
Isolni skaniko am·e, sakanti Kristian-an seokanio bakko ra·pana nanga. Mondoli
gita bakko ra·engon, election-ni salrango Isolo bi·anian skanggipa ong·gen,
jedakode a·songo kakket ong·ani donggen, tomtomani donggen aro chongmotgipa mandeko
ba sorkariko seokna man·gen. Saoba Mondolini member jatni a·songni dilgipa ong·na
sikengode ba-chakatengode, uan isolni skani ong·ama ong·ja uina gita Isolo bi·na
nangchongmota. Mondolini manderang, mä.drang maharitang ong·ani gimin aro
joltangni mande ong·ani gimin darangnaba chakgrimanirangko dakna man·ja, uan
Isolni skani ong·ja. Isolni skanikosa skang dona nangchongmota.
Bon·atani:-
Mondoli ba bebera·gipa sakantian Isolni dingtangtee okamako man·giminrang ong·a.
Aro ia ong·sigipa a·gilsako dingtangtee janggi tangchina Isolan seaha.
(Eph.5:7-8) Joh.15:14-o agana, maina anga jekai a·gilsakoni ong·ja, uandake
uamangba a·gilsakoni ong·ja. Indiba ia ong·sigipa a·gilsako tomtom jripjrip
dongchina inede Isol an·chingko sejaha. Joh.15: 18, Na·a angko a·gilsakona
maikai watataha, uandake angaba uamangko a·gilsakona watataha. Joh.15:15, Na.a
uamangko a·gilsakoniko ra·angbo ine anga bi·ja, indiba namgijagipaoniko rakkibo
ine bi·a. aro (Eph. 5:9-11.)
Uni gimin Mondoli ba
bebera·giparanga State ba Sorkarioni maio dingtanganirang donga, uko ma·sie
bebera·atangoni apjitgija, a·songni dongimin niamrangni ning·o mairangko
dakpana man·genchim uarangkosan dakna nangchongmota. Isol sakantina pattichina.
References:-
Rev.
Dr. W. R. Marak : Biblical Basis for Baptists.
Shallindro
R. Marak : Baptist-ni Talatani.
Rev.
J. R. Sangma, : A·chikni Ripeng. Volum
iv. 2016.